Συνηθίζω να επιλέγω τα βιβλία που διαβάζω με σειρά κριτηρίων. Πέραν του συγγραφέα ή της θεματικής, το επόμενο πράγμα που περιμένω να μου πει κάτι είναι η σύντομη περιγραφή που κάνει ο συγγραφέας ή ο εκδοτικός οίκος στο οπισθόφυλλο. Κι έπειτα ξεφυλλίζω και στέκομαι τυχαία σε μια σελίδα, για να νιώσω τη γραφή.
Στο βιβλίο του Νίκου Πετρίδη «Ιμπραχίμ ο γιος του Ηρακλή» στάθηκα αρχικά σε μια φράση: Μια ιστορία που κυλάει μέσα στην Ιστορία.
Είχα ήδη... προκληθεί σε ανάγνωση όταν ο συγγραφέας μού μήνυσε ότι πραγματεύεται την ιστορία δύο Ρωμιών, ενός Οθωμανού και ενός Αρμένη· τη ζωή τους με φόντο τους γιαϊλάδες της Γαράσαρης, κι έπειτα ένα ταξίδι μετανάστευσης που περνά από την Κερασούντα, την Πόλη, τη Νέα Υόρκη, το Μέριλαντ, τη Γιούτα και τη Νεβάδα.
Αρχές καλοκαιριού του 1914 ξεκινά η ιστορία που... κυλάει μέσα στην Ιστορία. Αδέλφια στην καρδιά και όχι στο αίμα, ο Ηρακλής και ο Ιμπραχίμ δένονται στην πορεία ακόμα περισσότερο σε μια κοινή μοίρα. Και στο δρόμο τους ανταμώνουν με τον Καραμπέτ και τον Γιάννη. Ρωμιοί, Τουρκάντ΄ και Αρμεναίοι, χωρισμένοι από το αίμα και τη θρησκεία, ενωμένοι απέναντι στη συμφορά.
Ξεκινώντας την ανάγνωση «σκάλωσα» στην ποντιακή διάλεκτο καμιά δυο φορές, αλλά στάθηκα και με τις στοιχειώδεις γνώσεις αρχαίων ελληνικών έβγαλα άκρη, γιατί δεν ήθελα να χάσω ούτε λέξη. Η ιστορία με συνέπαιρνε όλο και περισσότερο άλλωστε. Ήταν σα να βρισκόμουν στα μέρη του μεσόγειου Πόντου που ευλογήθηκα να δω φέτος το καλοκαίρι, αλλά σε μιαν άλλη εποχή. Έβλεπα τις συνήθειες και τον πολιτισμό τους, ένιωθα τις αξίες των τόπων αυτών, ατομικές, οικογενειακές και ευρύτερα συλλογικές, που εκλείπουν πλέον – με ελάχιστες εξαιρέσεις.
Μέσα από την αντάρα ενός κόσμου που χάνεται και ξαναφτιάχνεται στα μέτρα εκείνων που γιγαντώθηκαν τότε, αναδεικνύονται σπουδαίες έννοιες όπως η φιλία, η αγάπη, η αλληλεγγύη, η μπέσα, ενώ ξεκάθαρα διακρίνονται η μπαμπεσιά, η κακία, η υστεροβουλία...
Η ενδελεχής έρευνα του συγγραφέα σε αρχεία και ιστορικά τεκμήρια, η καταγραφή και μελέτη των δεδομένων με επιτόπιες αυτοψίες και η αντιπαραβολή τους με εκείνα του παρελθόντος, η εν γένει δύσπιστη ματιά του απέναντι σε δήθεν θέσφατα σε συνδυασμό με την καθαρή γραφή, αυτήν ενός παλιού δημοσιογράφου, κάνουν τον Ιμπραχίμ ένα πολυεπίπεδο ανάγνωσμα, προικισμένο με στοιχεία ιστορίας, τοπογραφίας, πολιτισμού, λαογραφία και εθνολογίας, μεταξύ άλλων.
Το συγκριτικό του πλεονέκτημα όμως, σε σχέση με άλλα ανάλογα εγχειρήματα, είναι ότι χτίζει μοναδικά ταυτότητες. Οι πρωταγωνιστές του έχουν ονοματεπώνυμο, αντιπροσωπεύουν όμως και τη συλλογικότητα του λαού τους με τις αντιφάσεις του στον συγκεκριμένο τόπο και χρόνο.
«Αίμα και έρωτας. Ένστικτο και συναίσθημα. Ακατάβλητοι μαχητές και ακαταμάχητοι ποιητές. Ακατέργαστα κυνικοί και αθεράπευτα ρομαντικοί συνάμα. Αν δεν ήταν έτσι δεν θα επιβίωναν. Δεν θα 'φταναν μέχρι σήμερα. Τόσοι και τόσοι πέρασαν από εδώ. Έσφαξαν κι έκαψαν, γκρέμισαν κι έχτισαν, αγάπησαν και γέννησαν. Ούτε ο πολύ καλός, ούτε και ο πολύ κακός θα μπορούσε να βγει αλώβητος.
»Έτσι βαδίσανε στους αιώνες και έτσι έμαθαν να ζούνε. Γι' αυτό το δέσιμο μ' αυτή τη γη είναι πολύ δυνατό, σχεδόν αφύσικο, ακατανόητο για τους εξωμερίτες.
»Την κάμα βαστούν στο ένα χέρι και με το άλλο χαϊδεύουν τα λουλούδια. Οργώνουν τη γη και είναι σα να πλαγιάζουν μαζί της. Γεφυρώνουν ποτάμια, σηκώνουν εκκλησίες, κουβέντα πιάνουν με τα χτήνια τους, θυμώνουν, μαλώνουν, θανατώνουν.
»Και στο τέλος πάντα ερωτεύονται, αγαπάνε και αγαπιούνται. [...]»
»Έτσι βαδίσανε στους αιώνες και έτσι έμαθαν να ζούνε. Γι' αυτό το δέσιμο μ' αυτή τη γη είναι πολύ δυνατό, σχεδόν αφύσικο, ακατανόητο για τους εξωμερίτες.
»Την κάμα βαστούν στο ένα χέρι και με το άλλο χαϊδεύουν τα λουλούδια. Οργώνουν τη γη και είναι σα να πλαγιάζουν μαζί της. Γεφυρώνουν ποτάμια, σηκώνουν εκκλησίες, κουβέντα πιάνουν με τα χτήνια τους, θυμώνουν, μαλώνουν, θανατώνουν.
»Και στο τέλος πάντα ερωτεύονται, αγαπάνε και αγαπιούνται. [...]»
Πολλές φορές διαβάζοντας το βιβλίο αναρωτήθηκα: Μα πόθεν προκύπτει ο τίτλος; Ιμπραχίμ ο γιος του Ηρακλή; Η απάντηση είναι αποκαλυπτική. Και φωτίζει εντέλει, με άλλο φως, όλη την ιστορία. Μερικές λέξεις, μετρημένες, όπως ο χαρακτήρας του Πόντιου, και είναι σαν να ξαναδιαβάζεις την Ιστορία.
Έρση Βατού, δημοσιογράφος
-Το βιβλίο του Ν. Πετρίδη "Ιμπραχίμ ο γιος του Ηρακλή", κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ινφογνώμων.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου